روایی و پایایی نسخه های فارسی پرسش نامه های آیزنک، بارت، دیکمن و زاکرمن در تعیین رفتارهای مخاطره جویانه و تکانشگری

هدف: در این پژوهش کوشش شده است با ترجمه نسخه های اصلی چهار پرسش نامه آیزنک، بارت، دیکمن و زاکرمن، و به کارگیری آنها در افراد سالم و مصرف کنندگان مواد افیونی، میزان روایی و پایایی نسخه های فارسی این پرسش نامه ها بررسی شود. روش: نسخه فارسی چهار پرسش نامه تکانشگری آیزنک، حس جویی زاکرمن، تکانشگری بارت و تکانشگری دیکمن توسط دو گروه افراد سالم (39 نفر) و مصرف کنندگان مواد افیونی (30 نفر) تکمیل شدند. ارزیابی پایایی به روش ثبات داخلی انجام شد. برای ارزیابی روایی، دو روش هم خوانی داخلی بین مقیاس ها و روش مقایسه گروه های شناخته شده به کار برده شد. یافته ها: ضریب آلفای کرونباخ در چهار پرسش نامه بارت، دیکمن، زاکرمن و آیزنک در هر دو گروه بین 40/0 تا 83/0 بود. به جز عامل خستگی پذیری شاخص زاکرمن (ضریب 22/0) زیرشاخص های پرسش نامه ها، در پرسش نامه بارت همبستگی معنی داری (4/0=r) با یکدیگر نشان دادند. بین عوامل تکانشگری در  سایر پرسش نامه ها با نتیجه بارت همبستگی معنی داری به دست آمد. امتیاز شاخص تکانشگری بارت و عوامل تکانشگری سایر پرسش نامه ها در گروه مصرف کننده مواد به طور معنی داری (001/0p<) بیش از گروه افراد سالم بود ولی در زمینه عوامل مخاطره جویی و ماجراجویی تفاوتی دیده نشد. هم چنین مصرف مواد به عنوان یک عامل مهم در تعیین امتیاز تکانشگری شاخص بارت و عوامل تکانشگری در سایر پرسش نامه ها به دست آمد. سن، جنس و میزان تحصیلات نیز در تعیین این امتیاز نقش دارند.  نتیجه گیری: نسخه فارسی چهار پرسش نامه بارت برای تعیین میزان تکانشگری از پایایی و روایی مطلوبی برخوردار است. به نظر می رسد در بین معتادان ایرانی وجود زمینه های تکانشگری و نه گرایش های مخاطره جویی شاخص اصلی روانشناختی پدیده اعتیاد باشد.